NO LOGO

NO LOGO 

Naomi Klein (εκδ. Λιβάνη) 

Ο τίτλος No Logo(types) [=Όχι Επωνύμια] του παραπάνω βιβλίου της Καναδής δημοσιογράφου μερικώς μόνο προϊδεάζει για το περιεχόμενό του. Επίσης ο χαρακτηρισμός του βιβλίου ως «Βίβλου» των σημερινών κινημάτων δεν θα πρέπει να δημιουργήσει αρνητικούς συνειρμούς και να λειτουργήσει ανασταλτικά ως προς τη μελέτη του.

 Πρόκειται για μία εις βάθος (αλλά απολύτως κατανοητή και στον μη γνώστη) ανάλυση του πως οι παγκοσμίου εμβέλειας οικονομικοί κολοσσοί έχουν κατορθώσει να εισβάλλουν και να ελέγχουν όχι μόνο την ιδιωτική, αλλά και την δημόσια ζωή του ατόμου μέσω της έντεχνης επιβολής της εταιρικής τους «κουλτούρας». Η οπτική της Klein δεν εγκλωβίζεται στις κλασικές πολιτικές προσεγγίσεις του 19ου αιώνα (Μαρξισμός, παραδοσιακός Αναρχισμός κ.λπ.). Οι εταιρείες σήμερα δεν ελέγχουν απλώς τις πρώτες ύλες, τις αγορές, τις πληροφορίες, τις κυβερνήσεις, τα όργανα καταστολής, τα μέσα «ενημέρωσης» κ.λπ.

Έχουν προχωρήσει στην κατάληψη και αναδιευθέτηση από αυτές κάθε εναπομείναντος ελεύθερου δημόσιου χώρου π.χ. δρόμοι, πλατείες, πάρκα, ολόκληρες συνοικίες η και πόλεις, σχολεία, πανεπιστήμια, τοπικές κουλτούρες, φυσικό περιβάλλον, κ.λπ. Η εισβολή αυτή των εταιρειών στον Δημόσιο Χώρο δεν γίνεται με εμφανή χρήση βίας, αλλά με διάφορα προσχήματα, όπως αυτό της «στήριξης της κοινότητας», της «προστασίας του περιβάλλοντος», της «προαγωγής του πνευματικού πολιτισμού» της «ώθησης στην επιστημονική έρευνα» κ.λπ.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτοαναγορεύονται σε «επώνυμους θεσμούς», υποκαθιστώντας τους αληθινούς τέτοιους. Αυτή η πρακτική βάλλει ευθέως όχι μόνο κατά της έννοιας του Δημόσιου Χώρου, αλλά και κατά της –συνώνυμης- έννοιας του πολίτη. Δεδομένου του ότι οι άνθρωποι είναι πιο εύκολο να χειραγωγηθούν όταν είναι απομονωμένοι (π.χ. στο ίδιο τους το σπίτι, όταν βλέπουν Τηλεόραση) παρά σε χώρους συνάθροισης, όπου υπάρχει πάντοτε, έστω και δυνητικά, η δυνατότητα να συζητήσουν, η εισβολή των εταιρειών σε χώρους σαν τους τελευταίους πρέπει να θεωρηθεί ως το πιο πρόσφατο στάδιο της εξέλιξης του σημερινού οικονομισμού-εξουσιασμού.

Σε έναν τέτοιο κόσμο πως μπορεί να πολεμήσει κανείς, για να μην αλωθεί αμετάκλητα ο δημόσιος χώρος του ατόμου; Μέσα από μία αδογμάτιστη ανάλυση η Klein ανατρέχει σε όλη την ιστορία των σύγχρονων μεταπολεμικών κοινωνικών κινημάτων. Από τα κινήματα της δεκαετίας του 1960, τον γαλλικό σιτουασιονισμό, το οικολογικό κίνημα μέχρι τις πιο πρόσφατες τάσεις του παγκόσμιου αντιεταιρικού ακτιβισμού η συγγραφέας δίνει μία ζωντανή εικόνα της αντίστασης του σκεπτόμενου κομματιού της ανθρωπότητας απέναντι στους εφιάλτες που έρχονται.

Τα κοινά σημεία των σημερινών κινημάτων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

α. Κανένα από αυτά δεν θεωρεί, ότι είναι ο σωτήρας που κατέχει την απόλυτη αλήθεια, αλλά αποτελούν ομάδες έργου, που αισθάνονται ότι οφείλουν να λειτουργούν συμπληρωματικά.

β. Είναι οργανωμένα κατά τρόπο μη γραφειοκρατικό και εκπαιδεύουν τα μέλη τους στην γνήσια πολιτική δραστηριότητα εφαρμόζοντας στο εσωτερικό τους διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας.

γ. Καταπνίγουν εν τη γενέσει της κάθε τάση διαχωρισμένης εξουσίας-«καπελλώματος», που ενδέχεται να αναπτυχθεί στους κόλπους τους αλλά και μεταξύ τους.

δ. Εφαρμόζουν τακτικές πρωτότυπες, ευρηματικές, απρόβλεπτες και με φαντασία, που μπερδεύουν και αιφνιδιάζουν τον αντίπαλο.

ε. Έχουν επιτύχει σπουδαίες νίκες π.χ. διασύροντας στα δικαστήρια δεινοσαύρους της σύγχρονης κοινωνικοοικονομικής υποκρισίας, όπως οι Nike, McDonalds, Starbucks, Monsanto (η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής μεταλλαγμένων σπόρων), Shell, Ericsson κ.α. σπιλώνοντας ανεπανόρθωτα τη «δημόσια εικόνα» τους και ταυτόχρονα αχρηστεύοντας πολυδάπανα τμήματα «δημοσίων σχέσεων» και καλοπληρωμένους ειδικούς της «επικοινωνίας».

Η Klein πετυχαίνει να δώσει μία παραστατική –και κυρίως διδακτική- εικόνα ενός αποκεντρωμένου παγκόσμιου «πολυκινήματος», το οποίο έχει αυτοεκπαιδευθεί να αυτοδιαλέγεται, να μετατρέπει σε εμπειρία τις αποτυχίες του, να επαγρυπνεί μη επαναπαυόμενο στις επιτυχίες του, να ανανεώνεται αναπροσαρμόζοντας συνεχώς τις μεθόδους του, να «κλειδώνει» τους στόχους του μέσω ενός αδιάκοπου επαναπροσδιορισμού τους και να αυτοσυγχρονίζεται διεθνώς με μια αξιοθαύμαστη ακρίβεια.

Κλείνουμε αυτή την παρουσίαση με μερικά λόγια του συγγράψαντος τη λίαν κατατοπιστική εισαγωγή της ελληνικής έκδοσης Κώστα Μελά: «Η κεντρική σημασία του δημόσιου χώρου στη σημερινή εποχή είναι αναμφισβήτητη. Μόνο η ύπαρξή του μπορεί να αποτελέσει την απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαμόρφωση μιας φιλοσοφίας του δημοσίου, η οποία θα όριζε το λεγόμενο κοινό καλό της πόλεως και θα διαμεσολαβούσε στη σύγκρουση των ιδιωτικών συμφερόντων. Το πολιτεύεσθαι ως πράξη συμβίωσης εξασφαλίζει μέσω της δημόσιας δραστηριότητας την ένταξη του ατόμου στον κόσμο των ανθρώπων. Η ενασχόληση των ανθρώπων με την κοινή ζωή μέσω του πολιτικού πράττειν, που με απλά λόγια σημαίνει ισότιμη συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, του επιτρέπει την απόκτηση της ατομικότητας […] Συνεπώς χρειάζεται να γίνη σαφές, ότι δύναμη υπάρχει μόνο όπου οι άνθρωποι, εγκαθιστώντας μεταξύ τους σχέσεις ισοτιμίας, μπορούν να λέγουν και να πράττουν από κοινού.»

Και όπως λέει η ίδια η συγγραφέας απορρίπτοντας έμμεσα πλην σαφώς τις συνταγές των κάθε λογής αυτόκλητων σωτήρων, «παρ’ όλο που είναι δύσκολο και δεν θα συμβεί γρήγορα, θα βρούμε τον δρόμο μας ως πολίτες από μόνοι μας. Τώρα μπορεί να αισθανόμαστε λίγο σαν τον Θησέα, που σφίγγει στο χέρι του τον μίτο, καθώς μπαίνει μέσα στον λαβύρινθο του Μινωταύρου, αλλά αυτό είναι το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε».

Θεόδωρος Α. Λαμπρόπουλος

www.freeinquiry.gr